Ochrona prawnoautorska prac uczniów tworzonych w szkole

W myśl art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych¹ (dalej: prawo autorskie) prawa autorskie przysługują twórcy. Twórcą natomiast może być każda osoba fizyczna niezależnie od wieku, czyli także dziecko. O przymiocie twórcy przesądza bowiem sam fakt autorstwa danego dzieła i to niezależnie od jego wartości i przeznaczenia (art. 1 prawa autorskiego).

Wszelkie prace plastyczne tworzone przez dzieci w szkole podlegają ochronie prawno-autorskiej na takich samych zasadach jak inne dzieła. Oznacza to, że twórca, w tym przypadku uczeń, posiada wyłączne prawo do korzystania z utworu na wszystkie możliwe sposoby (np. publikację w albumie, umieszczenie na stronie internetowej, wystawienie w galerii), a także prawo do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Korzystać z utworu przygotowanego przez ucznia można zatem wyłącznie po uzyskaniu zgody. W związku z faktem, iż osoby niepełnoletnie nie posiadają pełnej zdolności do czynności prawnych, nie mogą one samodzielnie dysponować swoimi prawami, a tym samym wyrażać samodzielnie zgody na wykorzystywanie ich utworów.² W sprawach tych dziecko reprezentuje ich przedstawiciel ustawowy, czyli rodzic lub opiekun.³ Jedynie on jest władny skutecznie udzielić zgody na korzystanie z prac dziecka.

Ze względów dowodowych zgoda rodzica na wykorzystanie prac dziecka, np. w kalendarzu, powinna zostać udzielona na piśmie. Z punktu widzenia prawa autorskiego zgoda taka jest umową upoważniającą do korzystania z utworu (umową licencyjną). Powinna ona zatem określać dokładnie, kto i komu udziela zgody, jakiego utworu zgoda dotyczy, w jaki sposób utwór ma być wykorzystany (najlepiej krótki opis) oraz czy umowa jest odpłatna, a jeśli tak, to dodatkowo kwotę wynagrodzenia.

Podkreślić warto, że rozpowszechnianie prac dziecka bez zgody jego przedstawiciela ustawowego stanowi przestępstwo zagrożone karą grzywny, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch (art. 116 prawa autorskiego). Dodatkowo osoba dopuszczająca się naruszenia ma obowiązek zapłaty odszkodowania (art. 79 prawa autorskiego).

________
¹ Tekst jednolity Dz.U. z 2006 r., Nr 90, poz. 631 ze zmianami.
² Art. 11, 14 oraz 18 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r., Nr 16, poz. 93 ze zm.).
³ Art. 98 oraz 154 i nast. ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 1964 r., Nr 9, poz. 59).

Data: 31.01.2008
Autor: Łukasz Niedziela
Artykuł opublikowany w portalu „Oświata i Prawo”